بررسی جایگاه شهر گور در دوره ی ساسانیان و چیستی و کارکرد بناهای میانی آن

شهر گور در فیروزآباد فارس نخستین پایتخت ساسانیان به شمار می رود. دو ویرانه در این شهر وجود دارد که یکی از آن ها بنایی است برج مانند و دیگری ویرانه ای ساخته شده از سنگ های پاک تراش. شماری از مورخان به این آثار اشاراتی کوتاه داشته و برخی پژوهشگران کارکرد آن ها به شکل گذرا بررسی کرده اند. با این همه، چیستی و کارکرد این بناها هنوز مبهم است. بنابراین، هدف اصلی این مقاله دستیابی به روایتی منطقی درباره ی چگونگیِ زندگی درون این آثار در دوره ی ساسانیان است. از این رو، روش تحقیق آن تفسیری-تاریخی خواهد بود. پرسش های اصلی پژوهش درباره ی اهمیت منطقه ی فیروزآباد و شهر گور در آغاز دوره ی ساسانیان، نام بناهای مهم درون شهر، و کارکرد اصلی این آثار است. برای پاسخ به این پرسش ها، نخست، جایگاه ایالت پارس و فیروزآباد را در آغاز دوره ی ساسانیان را بررسی می کنیم تا به چشم اندازی از موقعیت شهر گور در آن زمان دست یابیم. سپس در بخش دوم مقاله، به مطالعه ی نوشته های مورخان و جغرافی دانان دوره ی اسلامی درباره ی این شهر و آثارش می پردازیم تا بدانیم ساختار کالبدی شهر چگونه بوده و آثار معماری آن در دوره های مختلف چه وضعیتی داشته و به چه نام هایی مشهور بوده اند. در مهم ترین بخش مقاله، کارکردهای دو بنای مشهور میانیِ شهر را بررسی می کنیم. این کار با مطالعه ی نظرات پژوهشگران معاصر و سیّاحان غربی درباره ی این آثار و مقایسه ی این دیدگاه ها را با یکدیگر و تحلیل استدلالشان، و همچنین بررسی تطبیقی با نمونه ای از دوره ی اسلامی صورت خواهد گرفت. در پایان، به این نتیجه رسیدیم که شهر گور یا اردشیرخورّه از نظر سیاسی و دینی جایگاه بسیار مهمی در آغاز دوره ی ساسانیان داشته و تا پایان دوره، کمابیش جایگاه آیینی خود را حفظ کرده است. با این که درباره ی بناهای میانی نظرات متناقضِ بسیاری بیان شده، منطقی ترین نتیجه گیری ما این است که این دو اثر بخشی از مجموعه ای واحد و متمرکز و سلطنتی بوده که پس از فروپاشی ساسانیان به سرعت روبه زوال رفته اند.